Sebze budaması çok gerekli olmamakla birlikte, bir çok konuda bize yardımcı olacaktır. Su ve gübre konusunda ihtiyaçları daha da azalacak olan bitkiler, meyvelerini daha hızlı büyütebilecektir. Budama meyve sayısında bir parça düşüşe neden olsa da bitki öz sularının meyveye daha rahat gelmesini sağlayarak daha lezzetli ürünler almanıza ön ayak olurken, erkenci meyve oluşumunu da tetikler. Ayrıca tohum alınması düşünülen bitkiler için mutlaka farklı budama tekniklerinin bazılarını özellikle domateste uygulamak gerekir. Sebzelerde budama yapmak, yaprak taşıyan dalların yok edilmesi ve bitkiye yeni bir form vermek için yapılır. Bu şekilde daha büyük ve daha lezzetli sebzeler elde edebiliriz.
DOMATESTE BUDAMA:
Domates bitkisinin, yaklaşık 70 günlük büyüme evrelerinin hepsinde, yan dallar atmaya meyillidir. Oturak ve nispeten yarı oturak cinslerde budama işlemi yapılmazken, sırık cinsinde budama yapılması gerekir. Amatör üreticiler, düzenli besin maddesi ve sulama yapamadığı için bir çok sorunla karşılaşırlar. Bunu özellikle sırık domateslerde önleyebilmenin en kolay yolu budama yapmaktır. Domateste; 5 ayrı budama şekli vardır. Koltuk alma, Alt budama/Yaprak budama, Tepe budama, Salkım budama ve özellikle pembe domateslerde uygulanan Üçlü zigzag budama şeklinde yapılır.
ALT YAPRAK BUDAMA;
Domates bitkisi vejetatif gelişme sürecinde sürekli yan dallar atmaya meyillidir. Bu yan dallar bitkinin kullanacağı besin maddelerini tüketir. Bitki öz sularının meyveye yönlendirilmesi için bunların kesilip çıkartılması gerekir. Bu işlem; toprağa en yakın dalların, kesilerek çıkartılması ilkesine dayanır. Bu işlem sabah erken saatlerde çekip kopartmak yerine hafifçe bükerek yara açmadan kırarak çıkartmak gerekir. Budamayı da fazla abartmamak gerekir, çünkü bitki fotosentezi yaprakları ile yapacağından zorlanmaması için aşırı budamadan kaçınmak gerekir. Prensip olarak ilk çiçek demeti altında bir yaprak bırakmak ve diğer alt yaprakları almak gerekir.
TEPE BUDAMA;
Sırık cinslerinde, gelişim evresi durana kadar boy atmaya meyillidir. Cinsine, hava şartlarına, beslenmesine bağlı olarak 2-2,5 metreye kadar çıkar. Genel ilke sırık cinsler olsa da, bitkiyi fazla uzatmamaktır. Çünkü, bitkinin genelindeki meyve kalitesini etkilerken, belli uzunluktan sonraki meyvelerin çokta lezzetli olmamasına neden olur. Bu nedenle, 1,30-1,50 cm. kadar uzatmak en elverişlisidir. Bu şekilde meyve kalitesi arttırılmış olur. Tepe vurma, istenilen yüksekliğe ulaşan domatesin, en ucundaki filizin tepesinin kopartılması şeklinde yapılır. Bu şekilde bir parça yan dal atmaya da çalışır ancak boya gitmesi engellenmiş olur.
SALKIM BUDAMA;
Bir amatörün gözü gibi baktığı domateste en zorlanacağı budama şeklidir. Çünkü amaç daha iyi meyve ve daha iyi tohum alma olduğu için, bazı çiçek salkımları ya da salkım içindeki bazı çiçeklerin koparılması gerekmektedir. Bu işlem gözle takip edilerek gereksiz görülen ya da döllenmeyi başaramamış çiçek salkımlarının kopartılması şeklinde olurken, çiçek salkımındaki son bir iki çiçekte, diğerlerinin daha iyi büyümesi adına kopartılır.
ÜÇLÜ ZİGZAG BUDAMA;
Bu daha çok pembe domatesler için ortaya konan bir budama şeklidir. Genel manada, bitkiyi karşınıza aldığınızda, sol alt taraftan bir yan dal, sağ taraftan daha üstlerden olmak üzere bir yan dal ve yine sol taraftan üst bölümden bir yan dal çıkartılması şeklinde yapılır. Bu şekilde bitki öz sularının bitki içinde dağılımının daha iyi olacağı düşünülür.
DOMATESTE KOLTUK ALMA;
Yazın yapılan, çok basit ama büyük önemi olan bir işlemdir. Bu işlem sonucunda bitki sebzelerin ağırlığına daha rahat dayanır ve onları daha iyi besler hale gelir. Bu işlem sebzede meyve sayısını sınırlar ama onların olgunlaşma dönemine gelme şansını yükseltir. Koltuk alma gövde ile ana yaprakların birleştiği yerde oluşan sürgünlerin 5-7 cm boyuna geldiğinde dipten tutulup, hafifçe yana eğerek alınması işlemidir. Bu işlem sabah erken saatlerde yapılırsa sürgünü kırma işlemi daha kolay olur. Çekme veya kuvvet uygulayarak koparma işlemi bitkiye zarar verebileceğinden dikkat edilmelidir. Geç kalınmış koltuk almalarda sürgünler kalınlaştığı için budama makası kullanan üreticiler olmaktadır ama burada dikkat edilecek olan hastalıklı bir bitkideki hastalığı budama makası ile diğer bitkilere bulaştırma riskini göz ardı etmemek gerekir. Budama makası kullanmak zorunda kalınırsa 10/1 oranında çamaşır suyu sülusyonu ile her bitkiden sonra makas dezenfekte edilmelidir.
Koltuk alma işlemi Sırık tipi domateslerde uygulanmalı, oturak tipi domateslerde tercih edilmemelidir. İlk koltuk alma işlemi bitkilere herek bağlandığında başlar ve her 10-15 günde bir tekrarlanır. Koltuk alma işlemi domatesin fazladan çıkaracağı dallara dönüşen sürgünleri alarak daha kaliteli meyve ve sağlıklı bir bitki elde etmek amacı ile yapılır. Gövde ile ana yapraklar arasından çıkan bu sürgünler alınmazsa bunlar büyüyerek dallanmayı artırır, bitki meyvelerine vereceği kuvvetini dal ve yapraklara vererek ürün verimini düşürür.
Domateste koltuk almanın yararları;
1-Olgunlaşma daha erken başlar,
2-Az sayıda fakat daha iri ve düzgün meyveler elde edilir,
3-Bakım ve özellikle mücadele ile hasat işleri kolay ve süratli yapılabilir, masraf azalır,
4-Hastalık ve zararlıların kontrolü kolay olduğundan zamanında önlem alınarak zarar vermesi engellenir,
5-Meyve ağırlığı fazlalaşır.
Domateste koltuk almanın zararları;
1-Meyvelerde yer yer güneş yanıklığı meydana gelebilir,
2-(Sırık olmayanlarda yapılırsa) Çiçek burnu çürüklüğü görülebilir,
3-Meyvelerde çatlama daha fazla görülür,
4-Topraktaki rutubetin daha fazla kaçmasına neden olur,
5-Budanan bitkilerde, öz suyu devir daim oranı fazladır,
6-Kök sistemi budanmayanlara göre daha küçük kalır.
Budamanın zararlarından kurtulmanın yolları da vardır. Güneş yanıklığı için, özellikle meyveye gölge sağlayacak dallar kopartılmaz. Meyve çatlaması, aşırı su yüzünden, dış yüzeyinin (derisinin) genişleme oranı, iç bölgesinin büyüme oranıyla eşit olmadığı durumlarda ortaya çıkar. Ancak meyve çatlamasının başka nedenleri de vardır. Topraktaki rutubeti kaçırmamak adına, malçlama yapılabilir. Kök sisteminin gelişmesini teşvik edici önlemler, tohum toprağa atıldığı andan itibaren başlar. Fide dikimi ve bunu takip eden bakımlar sırasında da kök gelişimini artırıcı önlemler alınması gerekir.
Makale Yazarı: Polentozu 1
Konu ile ilgili videoya alttaki link'ten ulaşabilirsiniz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder